Banta ng COVID-19 sa Marinduque, pansamantalang natabunan ang paggunita sa mga trahedya ng Marcopper

From MACEC Photo Archive

Isang makasaysayang paggunita sana ang inihahanda ng mga LGU sa Marinduque tungkol sa mga Marcopper Disasters na naganap dito mula nuong simulan ang operasyon ng minahan sa islang-lalawigan.

Subalit natabunan ang mga ito ng panibago at seryosong banta sa buhay ng mga Marinduqueno - ang banta ng COVID-19.

Nagkabigkis-bigkis muli ang mga Marinduqueno sa pagkakataong ito upang labanan ang bagong banta ng coronavirus ng naaayon sa mga direktiba ng pamahalaang nasyunal.

Kapag nalampasan natin ang kasalukuyang suliraning bumabagabag sa kaisipan ng lahat, mababalikan pa rin natin ang tungkol sa paggunita sa mga nagdaang trahedya dulot ng iresponsableng pagmimina, dahil hindi ito mawawala sa kamalayan ng mga Marinduqueno.

Baliktanaw sa mga trahedya ng Marcopper

Boac River during the mine spill disaster 24 years ago. From Gerry Jamilla's FB

Ang operasyon ng Marcopper Mining Corporation (MMC) at ang kasosyo nito sa Canada na si Placer Dome Inc. (PDI) sa lalawigan ng Marinduque ay nagsimula noong 1969. Tumagal ng halos 27 taon. Sa kasamaang-palad ito ang nagdala ng tatlong pangunahing sakuna dahil sa iresponsableng pagmimina. Ano ang mga ito?

Una: Ang pagtapon ng mga nakakalasong basura ng minahan sa Calancan Bay mula 1975 hanggang 1991. Labing-anim na taong pagtatapon ng lasong basurang mina sa Calancan.

Calancan Mine Tailings from 1975 to 1991. Photo: MiningWatch Canada

Ang mga mangingisda ay walang natanggap na pagtulong o kompensasyon man lamang sa nangyaring pagkawala ng kanilang kabuhayan at paglason sa Calancan.

Ayon naman sa Marcopper ay nagbayad sila ng Tatlumpung Libong Piso raw kada araw para daw sa rehabilitasyon ng Bay. Hanggang ngayon ay nagtatanong ang sambayanan: Saan napunta?

Ang maliwanag pa sa madaling araw: Umabot sa walong (8) kilometro ang tambak na basura at naging isla ng lason sa karagatan ng Calancan. Hanggang sa kasalukuyan at patuloy na apektado ang kabuhayan ng mga mangingisda at lason sa kalusugan. Sanhi ng mga may lasong metal sa dugo ng mga residente.

Ikalawa: Ang pagguho ng Maguila-guila Siltation Earth Dam ng Marcopper noong Disyembre 6, 1993.

Maguilaguila Siltation Dam, Mogpog. From Gerry Jamilla's FB

Ito ang nagpabaha sa mga barangay na nakapaligid sa ilog Mogpog at mismong kabayanan ng Bayan ng Mogpog. Dalawang (2) mga bata ang nalunod at ang Mogpog River ay matagal nang idineklarang isang patay na ilog dahil doon.

Ang polusyon at siltation na nagmula sa basurang mina na patuloy na nakakaapekto sa ilog ay pinagmumulan ng mga sakit sa balat ng mga residenteng nakatira malapit sa kahabaan ng Mogpog River. Ang panibagong pagguho ng abandonadong dam ay isang patuloy na nakaumang na malaking banta sa buhay at ari-arian ng mga Mogpogueňo.

Pangatlo: Ang kakilakilabot na pagtagas ng mine tailings sa Boac River noong Marso 24, 1996. Naging laman ng mga balita sa buong daigdig nang ito ay maganap.

Sumabog ang konkretong plug sa lagusan na matagal na palang nakaumang sa Boac River. Ito ang naging dahilan sa pagbuhos sa ilog ng halos 1.6 milyong kubiko metro ng lasong mina, sa bilis naa lima hanggang sampung kubikong metro bawat segundo. Bawat segundo. Katumbas ito ng higit sa tatlong milyong tonelada ng mapanganib at nakalalasong basurang-mina.

Dahil dito natabunan ng mine-tailings ang 27-kilometrong kahabaan ng Makulapnit River na pinakamalapit dito at ng Boac River at Makulapnit River. Biologically dead. Lahat ng lamang ilog ay nagkamatay. Ang mga kalapit na sapa, mga baybayin sa Boac River Delta ay ganoon din ang dinanas.

Ang dredge tunnel na itinayo ng Placer Dome sa Boac River Delta bilang lugar ng catchment upang mapigilan kahit papaano ang pagdaloy nito sa dagat ay naging permanenteng tambakan na ng lasong-mina, taliwas sa ipinangako sa Marinduqueno na ito ay panandalian lamang. Pangakong hindi nagawa ng mga may-ari ng minahan o ng pamahalaan man.

Mga kasong isinampa

Marami sa mga lokal na kaso ang isinampa upang managot ang kumpanya ngunit ang mga kasong ito ay hindi rin umabot sa paglilitis. Bakit kaya? Kaya noong Oktubre 4, 2005, sa patuloy na rin na hinaing ng mga Marinduqueno, ang Pamahalaang Panlalawigan ng Marinduque (PGM) ay nagsampa ng demanda laban sa kumpanyang tunay na nagmamay-ari ng minahan, ang Placer Dome Inc. (PDI.)

Isinampa sa Nevada, USA kung saan may malalaking operasyon ang Placer Dome. Umasa ang mga mamamayang Marinduqueno na may pag-asang malutas ang kaso kapag ito ay dininig sa international venue.

Hindi naging madali kundi maraming pagsubok ang nangyari kayat hindi naging madaling makamit ang hustisya. Sa katunayan ang kaso ay na-dismiss, sa kadahilanang hindi dapat sa Amerika isinampa ang kaso kundi sa Canada o sa Pilipinas daw. Ganunpaman, nakakuha ng isang desisyon ang Pamahalaang Panlalawigan para sa pagpapatuloy ng pakikibaka para sa hustisya. 

Maaaring isampa ang kaso sa Canada o sa Pilipinas at hindi na maaaring tanggihan ng Placer Dome ang usapin ng jurisdiction, saan man sa dalawang bansa isampa ang kaso.

Ngayong MARSO 24, 2020 ang ika-24 na taong anibersaryo ng Boac River Disaster. Taong 2020 ang Sentenaryo ng pagkakatatag sa Lalawigan ng Marinduque.

Sa pagkakataong ito, ang MaCEC, mga LGUs ng Boac, at  Pamahalaang Panlalawigan ng Marinduque ay magkakasamang magsasagawa ng isang Roundtable Discussion at Forum sa Paaralan upang gunitain ang kalamidad. Naglalayon ang mga ito na:

1. Magbigay ng isang pangkalahatang ideya tungkol sa mga environmental disasters sa pagmimina sa ating isalang-lalawigan, mga kasong isinampa at paglalahad ng kasalukuyang katayuan ng mga stakeholder sa paghahanap ng katarungan;

2. Maglahad ng mga update sa mga may kinalaman dito tungkol sa mga aksyon ng Pamahalaang Panlalawigan na may kaugnayan sa paghahanap ng hustisya sa naganap na pagwasak sa kapaligiran at ang pag-refile ng kaso sa Canada;

3. Palakasin ang kamalayan ng mamamayan lalo na ng mga kabataan sa patuloy na epekto ng pagmimina at hikayatin silang suportahan at ipagpatuloy ang paghahanap ng hustisyang pang-kapaligiran para sa kapakanan ng Hinaharap at Susunod pang mga Henerasyon.