 |
| Dramatization sa dagat ng Marinduque. Larawan ni Eli J. Obligacion |
Alam mo baga? May underwater archaeological excavation na naganap sa Laylay,
bayan ng Boac, taong 2014. Doon ay natagpuan nila ang isang shipwreck sa ilalim ng dagat sa baybayin ng barangay.
Ang lugar na kinatagpuan ng shipwreck ay di kalayuan sa natitira
pang nakatayong mga labi ng isang baluarte. Ito ang baluarteng itinayo noong
panahon ng mga Kastila malapit nga sa tabing-dagat.
 |
| Bahagi ng Baluarte sa Laylay. Larawan ni Erwin Penafiel |
Ito na kaya ang galleon naman na binagyo at sumadsad at nawasak sa
may baybayin ng isla ng Marinduque noong taong 1590?
Ang National Museum ang nagsagawa ng nasabing underwater
excavation. Bago ito maganap ay may ilang mangingisda na nakatira sa Brgy.
Laylay na matagal nang nakakaalam tungkol sa lugar na ito dahil ito ay kanilang
sinisisid para makapanghuli ng mga isda.
Matapos isagawa ng NM ang paghuhukay sa ilalim ng dagat na di
naman kalaliman, nakumpirma nila na mayroon ngang labi ng barko (o galleon) na
natabunan na ng tatlong patong ng mga sediments. Sa pinakang-ibabaw ay naroon
ang mga pino hanggang sa mga magagaspang na buhangin. Sa ikalawang patong naman
ay naroon ang mga ga-kamaong mga batong-ilog, at sa ikatlong layer naman ay
halos pawang siksik na fine clay ang bumalot na sa barko o kung ano pa man ang
natitirang bahagi nito.
Ang nailantad na mga bahagi ng shipwreck ay pinaniniwalaang
mga bahagi ng keel (ilalim na bahagi ng barko), at mayroon ding mga makakapal
na piraso ng tabla. May nakita ring mga yari sa tanso o tinggga (copper and/or
lead) sheathing, isang coral-encrusted na kanyon at isang mahabang bagay na
yari sa bakal, na hinihinalang bahagi ng isang ankla.
Masasabing wala pa marahil kaliwanagan sa panig ng NM o wala
pa itong ideya kung ano alin kaya sa dinami-dami ng mga lumubog na barko noong mga
panahong iyon ang kanilang natagpuan. Walang nakasaad sa kanilang tala tungkol
dito.
Kaya’t dito ko na ibabahagi ang kwento ng isang
makasaysayang almiranta na lumubog sa baybayin ng Marinduque.
Dito ko na rin babanggitin ang tungkol sa mga naisulat ng
ilang eksperto na nakapagkumpirma na may nakatala ngang isang barko na sumadsad
sa baybayin ng Marinduque, subalit mali silang lahat sa ibinigay nilang pangalan
ng barko.
Ang natagpuan kayang galleon sa baybayin ng Laylay ang
almirantang SAN ILDEFONSO?
Ito ang kwento ng San Ildefonso
Ayon sa kasaysayan ng Boac unang dumating sa bayang ito noong
1579 ang misyonerong Franciscano na si Fray Esteban Ortiz para itanim ang Banal
na Krus. Isang taon pagkaraan nito, dumating naman si Fray Alonso Banol 1580 para
itayo ang unang “visita” ng ‘Monserrat de Marinduque’ (Boac).
Nagsimula naman ang kwento ng San Ildefonso sampung taon
makaraan ang pagtatayo ng unang visita sa Boac. 1590 ng dumating sa Pilipinas
ang barkong San Ildefonso mula sa Acapulco. Lulan nito ni Padre Pedro Chirino,
ang pangunahing historyador na Hesuita na makaraan ang ilang taon ay makikilala
naman bilang sumulat ng pinakauna at isa sa pinakamahalagang aklat ng
kasaysayan, ang Relacion de las Islas Filipinas.
Napadpad sa Marinduque ang San Ildefonso (80 tonelada)
Ang San Ildefonso ay isang almiranta o escort ship ng
Santiago (capitana ang tawag sa Santiago bilang flagship) ni Gomez Perez
Dasmarinas, ika-pitong governador ng Filipinas. Nagsilbi si Perez Dasmarinas
mula June 1, 1590 hanggang October 25, 1593 (tatlong taon lamang ang tinagal
dahil siya ay nasawi).
Nang unang dumating si Perez Dasmarinas sa Acapulco mula
Espanya lulan ng Santiago ay kinailangan pa niya ng isang galleon bilang
kanyang almiranta papunta sa Filipinas.
Sa Acapulco ay may nakita siyang nakadaong na mas maliit na
barko na 80 tonelada lamang at kararating pa lamang nito mula sa Peru.
Gamit ang kanyang kapangyarihan bilang hinirang na bagong
Governador ng Filipinas, pinadiskarga ni Dasmarinas ang mga kargamento ng San
Ildefonso na mga cacao at pilak.
Pinakargahan ni Dasmarinas ang San Ildefonso ng mga
kinakailangan nilang mga kagamitan para sa mahabang biyahe papuntang Filipinas.
Ilan sa lulan ng Santiago, na umalis sa Acapulco noong March
1, 1590, maliban kay Gomez Perez Dasmarinas at ang kanyang anak na si Luis
Perez Dasmarinas (na naging governador din), ay ang mga sumusunod: ang kanyang
pamangkin, si Lope de Andrada, Kapitan at Sarhento-Mayor Juan Juarez Gallinato,
mga Kapitanes na sina Hernando Becerra Montano at Gregorio Cubillo, Licenciado
Armida (judge-advocate for war), Juan Villegas, ang Kapitan ng Infantry, Diego
Jordan, kasama ang alferez (lieutenant) at sergeants ng kanyang military units,
maraming mga sundalo, ibang mga pasahero, at 17 Augustinian friars.
Sakay naman ng San Ildefonso ang isa pang pamangkin ni
Dasmarinas, si Fernando de Castro, mga Kapitan na sina Francisco Pacheco at
Francisco de Mendoza na may kasamang 90 mga sundalo, 6 na Augustinian friars at
dalawang Jesuits.
 |
| Rebulto ni Padre Pedro Chirino |
Isa na nga sa dalawang Hesuita ay si Pedro Chirino. Tumagal
ng tatlong buwan ang biyahe ng dalawang barko patawid ng Pacific Ocean. Subalit
nang makapasok na sila sa arkipelago ng Filipinas sa karagatan ng mapanganib na
Embocadero (San Bernardino Strait), ay nagkaroon ng isang napakalakas na bagyo.
Dahil dito, nagkahiwalay ng husto ang mga galleong Santiago at San
Ildefonso.
Dumating ang Santiago sa isla ng Capul noong May 24, 1590.
Nabahala si Dasmarinas tungkol sa pagkabalam ng almiranta kaya’t nagpalipas
muna siya ng isang araw para maghintay. Walang senyales kaya’t nagpasya na
siyang tumuloy na pa-Maynila. Alas tres ng hapon siya dumating sa Cavite, Mayo
31.
Pagkarating ni Dasmarinas sa port ng Cavite lulan ng
Santiago ay kaagad siyang nagtungo sa Maynila para simulan na ang kanyang
tungkulin nang sumunod na araw, June 1, 1590.
Ayon sa panulat ni Padre Chirino nakarating din ang
almirantang San Ildefonso sa Capul. Naisulat niya na nasira ang palo (mast) ng
galleon kaya't nakarating aniya ito sa Marinduque subalit aniya ay nakababa ng
matiwasay ang mga pasahero.
Ayon pa rin sa salaysay, nalaman lamang ni Dasmarinas kung
ano ang nangyari kina Padre Chirino at mga kasama pagdating ng mga ito noong
June 20, o “dalawampung araw pa muna ang dumaan” pagkarating ni Dasmarinas sa
Cavite.
“Hindi kalaunan pagdating niya sa Manila, inutusan ni
Dasmarinas ang lanyang pinsan, Lope de Andrade na bumalik sa Cavite para
tiyakin na ang mga barko ay handa nang bumalik (papuntang Acapulco). Noong June
26, 1590 naroon na si Dasmarinas para makapagpaalam sa mga maglalakbay. Habang
naroon naman siya, dumating ng June 20 ang iba pang mga pasahero na naging
kasabay niya noon mula Acapulco na sumakay sa almiranta. Ibinahagi nila sa
governador ang nangyari sa kanila sa Marinduque.”
Wala namang iba pang mga detalyeng nabanggit kung ano pa ang
kanilang isinalaysay sa governador.
Dito na rin lumalim ng husto ang misteryo
 |
Misteryoso kung bakit sa mga tala ng mga mananaliksik sa
kasalukuyang panahon (at lalahatin ko na sila), na sa insidenteng ito ng
‘pagkasira ng mast’ ng almiranta ay nakababa naman sila ng matiwasay sa
Marinduque (ayon sa kuwento ni Chirino).
Ayon naman sa mga modernong manunulat: Ship's crew survived
the wreckage with the cargo and silver which were valued at 500,000
pesos. Her cargo partly recovered. She grounded on a reef near the shore.
Subalit hindi rin maliwanag sa panulat sa ‘The Dasmarinases:
Early Governors of the Spanish Philippines’ na pinagbasihan ng salaysay ayon
kay Chirino ang kabuuhan ng istorya at ano pa man ang mga naging karanasan ng
mga pasahero matapos na silang lahat ay maligtas mula sa bagkabahura ng San
Ildefonso.
Isa lamang sa mga namali sa pagpangalan ng galleon na
nabahura sa Marinduque noong 1590
Mas nakakaintriga lalo ang makakalap nating mumunting
impormasyon sa mga sinaliksik ng mga batikan tulad ng:
“1590 San Felipe, Between March and June
“The San Felipe sailed from Acapulco, Mexico to Manila, but
was shipwrecked off the coast of Marinduque during typhoon. The Ship's crew survived
the wreckage with the cargo and silver which were valued at 500,000
pesos. Her cargo partly recovered. She grounded on a reef near the shore.”
Naisalba raw ang
bahagi ng cargo. 500,000 pesos. Noon. Nasusulat, nabahura raw ang galleon
malapit sa baybaying dagat ng Marinduque. Doon wari ay.
Ayon sa aking pananaliksik, ang San Felipe ay ginagawa pa
lamang sa Iloilo (Panay) noong taong 1590. Ito ay sa superbisyon ni Don Juan
Ronquillo. Ang nasabing galleon ay natapos at nakarating pa lamang sa Cavite,
pangunahing shipyard ng mga Kastila, noong May 28, 1591. Kayat ayon na rin sa
tala maaari pa lamang itong lumarga sa unang biyahe niya sa Acapulco ng June 4,
1591, "o isang taon pagkarating ng bagong governador", ayon pa rin sa
tala.
Sources:
The Dasmarinases: The Early Governors of the Spanish
Philippines by John Newsome Crossley;
Matinding record baya: Sea of Marinduque bilang Graveyard of
Spanish galleons, Chinese junks, Japanese warships, and Philippine passenger
vessels, Eli J Obligacion, Marinduque Rising;
Galleon Trivia 2: Nang mabahura sa baybayin ng Marinduque
ang almirantang lulan si P. Pedro Chirino, Eli J. Obligacion, Marinduque Rising;
National Museum Annual Report 2014;
Pagbabalik-Tanaw sa Kasaysayan ng Misyon at mga Karanasan ng mga Unang Misyonero sa Marinduque: 1579-1800 A.D. (Ikatlong bahagi), Diocese of Boac;
The Manila-Acapulco Galleons: Treasure Ships of the Pacific
by Shirley Rice;
Ship Sinkings Around Marinduque, UlongBeach.com
