Rep. Velasco: Power outages could undermine poll results

Marinduque Rep. Lord Allan Velasco put to task the Department of Energy (DOE) and industry players to ensure that there will be sufficient power supply not only during Election Day, but all throughout the counting and transmission of votes so as not to cast doubts on the credibility of the poll results.

Velasco, who chairs the Committee on Energy in the House of Representatives, issued the statement in light of the power outages affecting most parts of Metro Manila and some areas in Luzon, and the apparent lack of assurance from the sector for ample power supply during the critical period of the electoral exercise.

“What the public wants is a fair, clean and honest election. If there will be power interruptions, I worry that it would compromise the results and credibility of the election,” said the lawmaker from the lone district of Marinduque. “Our energy officials and industry players must pull all strings to allay fears and meet the public’s expectations.”

The National Grid Corporation of the Philippines (NGCP) had issued “red alert” warnings, meaning there is severe power deficiency, on the Luzon grid after the simultaneous breakdown of five power plants. News reports also quoted the head of the NGCP-Luzon System Operations that power outages could linger until June because of thin power reserves.

While energy officials claim there will be sufficient and efficient power supply come May 13, when the demand is low because it is a holiday, Velasco said this early contingency plans must be put in place to deal with power outages especially during the canvassing and transmission of votes.

“They better be ready. We cannot afford to endanger the election processes and the results,” Velasco said.

Mysterious lights in Sta. Cruz, Marinduque yesterday, today

Strange lights could really leave people more than just a bit puzzled. What are they, where do they come from?

Recently, I saw early in the evening to the east, one greenish bright light many, many times bigger than a shooting star and disappearing in seconds. But I figured that's just something they call fireball nowadays. Not unusual.

But then there are many more mysterious lights in our even more mysterious island that could be seen when least expected. Red, white, orange lights bouncing in the air and they seem intelligent. Our rural folks associate them with buried treasures for a reason. 

In many places on this island there are many such stories, I even have my own, but theirs are often richer with details on how somebody downtrodden got rich all of a sudden. 

Others end up losing their mind.

In the early years of Spanish colonization, even the Castilla could be heard talking about such a phenomenon in this island. Even this late, I've been told by a well-travelled German visitor about such an incredible experience that happened to him right here, made more baffling as it came with an apparently ghostly apparition.

The Spanish knew about it

That the Spaniards have written about such strange Marinduque lights is fact, would you believe?

Historia de Filipinas del P. Delgado, Capitulo XXVI, Descripcion de la isla de Marinduque y otros menores, p. 89-90, narrates a cryptic story that in those days were witnessed by many in Sta. Cruz, Marinduque: 

"In the mountains near the town of Santa Cruz de Marinduque, the natives have often seen a stone that runs through one of the most precious of the orb, which is the carbuncle (a red precious stone), by the great natural light that diffuses in the darkness. They say those of that town, with whom I spoke passing through him, that usually see it in dark night and light those mountains as if it were a clear day. They believe that this stone is on their foreheads a great snake, very poisonous, accompanied by other minors attracted by its clarity.

"Passing by that island I learned that a powerful neighbor had sent people on purpose in case they could with some planning take it and remove the stone, while alive; because if they kill it, it loses, they say, its splendor and brilliance.

"At one end of the island of Manila, close to that of Santiago, they say that another light and similar snake is seen, which passes the sea and walks by the nearby islets, always picking up at that point, where it has its habitation; and it is so much light and clarity that diffuses at night, that sailors have called it the Galayo point of fire. By relation of an old minister of the town of Antipolo, I knew that in a mountain nearby, called Santa Rosa, there was another similar phenomenon.

"They report having also seen it in the mountains and cliffs removed from the Visayas island, their natives, who call this genus of snakes galosan, because they walk from one hundred to one hundred, accompanying the one who carries the stone, attracted by its beauty and clarity."

En los montes cercanos al pueblo de santa Cruz de Marinduque, cuentan los naturales haber visto muchas veces una piedra que corre por una de las más preciosas del orbe...

And it seems to me, judging by Facebook comments to a recent related story I posted, nothing much has really changed. After all those years such phenomena have not disappeared.

Also read:

Paranormal orbs at San Isidro Cave, Sta. Cruz, Marinduque

Ibig sabihin ng Makulilis at Malindig: Maikling tala hinggil sa salita - EJ Bolata

(May pahintulot mula kay EJ Bolata para i-repost).

Larawan ni Natalie Ross

 Kamakailan, maraming historikal at kultural na artikulo ang mababasa mula kay Sir Eli J Obligacion. Isa sa pumukaw sa akin ay ang Makulilis Peak, na isa sa mga ebidensya, ayon sa mga Ming Dynasty sources, ng pagtungo ng mga Tsino sa Marinduque. Ito ang bahagi na "may puting bato" na makikita sa Bundok Malindig. Napatanong ako kung bakit ganoon ang tawag sa lugar. Dahil dito, magsisilbi ang mumunting talang linggwistik na ito bilang suhay (suplemento, karagdagan) sa mga mahahalagang historikal na panunuklas ni Sir Eli.

 MAKULILIS

Malalaman sa Vocabulario de la Lengua Tagala (1832) ng mga Heswitang paring sina P. Juan de Noceda at P. Pedro de Sanlucar ang ibig sabihin ng salitang ugat ng 'makulilis' at 'malindig'. Ang 'culilis' ay kasingkahulugan ng 'culiglig'-- na para sa mga Tagalog, ang insektong 'cricket'. Ngunit ayon sa entri ng Vocabulario: "Chicharra [tsismosa]; se dice de una muger habladora [Kung ano ang tawag sa babaeng tsismosa]." Sa aking palagay, ginawang metapora ng mga paring lexicographer ang salita para sa insekto upang tumukoy sa isang madaldal na babae. (Tulad din ng sasakyang kuliglig, lahat ng nagiging signifier ng "kuliglig" ay may kinakatawang konsepto ng tunog). Kung idadagdag ang 'ma-' sa 'culilis' (ma + kulilis) ay bubuo ito ng isang pang-uri (adjective) na naglalarawan sa lugar, na isang madalas na gawin sa pagpapangalan ng mga lugar (toponyms o place-names).

Isang hinuha (hypothesis) ko rito ay maaaring kilala ang Makulilis Peak sa isang partikular na tunog/ ingay na maihahalintulad-- dahil na rin sa lexical na pagkakahawig-- sa onomatopoeia ng kuliglig at tsismosa. (Nangangailangan ito ng pag-verify sa pamamagitan ng pagpunta sa mismong lugar. Hiking na ba ito? Haha.).

Pag-akyat sa Makulilis Peak ng isang grupong kabataan.
Larawan ni Nathalie Ross

Mt. Malindig, 1,157 meters. Larawan ni prnl benj

MALINDIG

Kinikilala ang 'Malindig' (Malindic, Malinding) bilang pinagmulan ng Hispanisadong 'Marinduque'. Kung pagbabatayan ang mga historikal na dokumento, gawa-gawa lang pala-- isang fakelore-- ang itinuro sa aming 'Alamat nina Marina at Garduque'. (Meron din namang Legend of Mt. Malindig sa Philippine Folklore Series: The Legends ni Damiana Eugenio, pero sa iba pang usapan iyon). 

Interesante ang 'malindig' sa entri sa Vocabulario de la Lengua Tagala. Nangangahulugan ang ugat nitong 'lindig' bilang "empinarse para que no le cubra el agua" (pagtingkayad upang hindi mabalutan ng tubig). Bumubuo ito ulit ng adjective sa pagdadagdag ng unlaping 'ma-' (ma + lindig). Lupaing umaangat mula sa tubig. (Isang kaso ulit ng matulaing heograpiya!)

Sa gayon, sa katubigang bumabalot sa ibaba ng Batangas, Quezon hanggang Kabikolan, at sa hilaga ng Romblon at Panay, ang ating Malindig-- pagkalaon ay tatawagin ang buong kalupaan bilang Marinduque-- ay isang pulong tumitingkayad mula sa kailaliman ng dagat, umiibabaw sa nakapalibot na tubig. - EJ Bolata

Sanggunian: Juan de Noceda at Pedro de Sanlucar, "Vocabulario de la Lengua Tagala" (Valladolid: Imprenta de Higinio Roldan, 1832).

[Salamat kay Sir Chas M. Navarro sa konsultasyon sa salin.]

Basahin din:

Marinduque: The name's origin and the Marinduque Tagalog we speak

CNN International called Marinduque the Philippine's next holiday haven

Marinduque's southern extremity. Photo: Eli J Obligacion

Did you know? CNN International once reported: "For years, Marinduque has been under the foreign tripper's radar, but not for long, if politicos and developers have their way. The laid-back island-province is now being touted as the Philippines’ next holiday haven..."

There were domestic flights then until something went very wrong somewhere. But Cebu Pacific Airlines now operates here, with no one getting in the way and the Marinduque Airport after runway rehabilitation, its terminal has been refurbished with local and national officials coming down to see the changes.

In May 2010, CNN International was saying that Marinduque could very well be “the next tourist hotspot in Asia”, together with Phu Quoc in Vietnam, Hainan Island in China and the Ho Tram Strip in Vietnam where billion dollar investments for resorts were being funneled by their governments and developers.

There wasn't even a billion peso investment by developers in Marinduque at that time and even now, and here they're talking dollars ha?

In June 2010, CNN followed its Marinduque sojourn with “25 killer things to do this summer”. That’s for people who look to the beach for some relief from the heat during vacation. In No. 12 was its recommendation to “visit one of Asia’s next gen tourist hotspots”, citing only one island, Marinduque in the Philippines and three other places in Vietnam and China, which are “up and coming tourist hotspots…amazing summer destinations, each for unique reasons.”

Incidentally, CNN article's mention of certain facts in a good light were apparently referenced from my blog. It even linked the mentioned article to a video I created.

This blogger.

Therefore, time's ripe for us to make a comeback in the foreign tripper's radar.

Cong. Lord Allan Velasco has done and continues to do his part. Justice Presby Velasco, Jr., so inspired and bullish to see Marinduque's agri and eco-tourism and cultural development could hardly wait to roll up his sleeves to face the task once elected governor of 'one of the world's top islands'!

Indeed, Marinduque's rare and golden opportunity to be a travel star in the region is here and now.

Read: Marinduque as one of the world's top islands

May hawak na susi ang Marinduque sa usaping Bajo de Masinloc?

Ngayon pa lamang matatalakay ang kinalaman ng isang pinakatatagong yaman ng Marinduque sa bagay na ito.

Bajo de Masinloc (Scarborough Shoal). Photo: NASA

Inapakatago-tago talaga at hindi basta-basta makikita ang deklaradong National Cultural Treasure ng Pilipinas na tinatawag na Marinduque Celadon Jar. 

Ayon sa paglalarawan ng National Museum, nagmula raw ito sa Yuan Dynasty (1280-1368), kaya tinatawag din itong Yuan Celadon Jar. Sa katawan nito ay may embossed na “Chinese dragon” at isa ito sa tatlo lamang daw na bangang may ganitong uri sa mundo.

Marinduque Celadon Jar (Yuan Dynasty),
a National Cultural Treasure

Sung, Yuan, Ming

Nauna ang Sung at Yuan kaysa sa Ming dynasty (1368-1644).  Ang maayos na naitalang pakikipagkalakalan naman ng mga taong Tsina sa Marinduque (na Mao-li-wu o Ho-mao li ang tawag ng Intsik), ay naganap noong 1405, panahon na ng Ming.

Nadiskubre sa Marinduque ang Yuan Celadon Jar nang may isinagawang systematic excavation si Alfredo Evangelista ng National Museum sa tinaguriang Pilapil Cave sa bayan ng Torrijos, 1961. Ang mga nahukay dito ay napag-alamang may malawak na kaugnayan sa “Sung at Yuan sherds” ayon kay Evangelista at mayroon din namang iba pang local artifacts na nakuha.

Ano naman ang koneksiyon nito sa usapin ng Bajo de Masinloc, ang pinag-aawayang pangkat ng mga pulo at bahura o coral atoll, sa pusod ng West Philippine Sea? Palaging nasa headlines ngayon at pinag-aawayan ng ilang bansa kasama na ang Tsina at Pilipinas dahil hitik sa yamang dagat at iba pang kadahilanan?

Ang claim ng China ay may kaugnayan daw sa Yuan dynasty

Ang argumento pala ng China ay ganito: sila raw ang unang nakadiskubre sa tinatawag nating Bajo de Masinloc na pinangalanan daw naman nilang “Huangyan Island” kuno nung una pa. Nadiskubre raw ito ng “Chinese explorers” noong 13^th century sa panahon ng Yuan dynasty. (Panahon nga ng ating celadon jar).

Subalit ang Yuan Dynasty (1280-1368), pala ay isang foreign dynasty na itinatag ni Kublai Khan, panahon ito na ang Tsina ay isang bahagi lamang ng great Mongol Empire. Nuong 1368, naghimagsik ang mga Intsik sa pamumuno ni Zhu Yuanzhang, ibinagsak ang kahariang Yuan ng mga Mongol, at ipinalit ang tinawag niyang Ming dynasty. 

Yuan Dynasty, 1294

Kayat kung igigiit na ang Bajo de Masinloc ay naangkin ng Tsina dahil sa pagdiskubre nito noong Yuan Period ay maaari lamang daw gawin ang pag-angkin sa pangalan ng soberenya, ng Mongol Empire. Ibig sabihin, kung mayroon mang gustong umako doon, ito ay ang Mongolia bilang natitira pang labi ng Mongol Empire. Pero hindi ang China.

Sablay sa mapa 

Ayon din daw sa mga sinaunang mapa ng China, kahit tapos na ang Yuan Dynasty wala namang “Huangyan Island” na lumalabas sa mga mapa nito kahit pa sa guniguni.

 “Map of the Entire Empire and Frontier Countries” drawn in 1402 based on Yuan Dynasty maps. The Philippines appears as a small collection of spots in the lower right corner, west of the large patch that represents Japan. (Source: cartographic-images.net). Credit: The Institute for Maritime and Ocean Affairs: www.imoa.ph 

Sa mapa ni Quan Jin, 1402, “Hun Yi Jiang Li Li Dai Guo Du Zi Tu” (Map of the Entire Empire and Frontier Countries), nasa ibabang bahagi ang Pilipinas, pero maliliit na isla lamang ang makikita at ang pinakamalaki ay Mindoro at mga bahagi ng Palawan.

Sa “Dong Han Hai Yi Tu” (Barbarian Countries of Southeast Seas) ni Lo Hsung-Hsien, 15th century, base pa rin sa Yuan Dynasty maps, ang Pilipinas ay kakikitaan din ng mga maliliit na isla at may marka kung nasaan ang May-i (Mindoro) at Sansu (malamang daw na Calamian, Palawan, at Busuanga), ayon sa mga mananaliksik. Walang "Huangyan Island" kahit saan.

Ming Dynasty at Marinduque

Sa panahon ng Ming dynasty naman, ay bumida ang Isla ng Marinduque (Mao-li-wu). Tumugon sa anyaya ng China ang mga pinuno ng Luzon at Marinduque para magpunta sa Tsina, nuong Oktubre 17, 1405. Dalawang pinuno lamang sila mula sa Pilipinas, bagamat kasabay nila ang iba pang mga sugo mula sa Java (na nasa kapangyarihan naman ng Madjapahit).

Naitala ang pangalan ng sugo mula sa Marinduque bilang si Taonu Makaw. Ang pagbisita doon ay bilang pagkilala lamang sa hari ng Tsina at pagkakaroon ng kasunduan tungkol sa buwis, kalakal at ugnayang bayan (diplomatic relations).

Maliwanag na ang China nuong Yuan Period ay kakaunti ang nalalaman tungkol sa mga isla ng Pilipinas kung pag-uusapan ang lokasyon, laki o hugis ng mga ito base sa mga mapa nila. E di lalo na kapag napunta ang usapan sa mga gatuldok na mga batong lulubog-lilitaw sa Bajo de Masinloc na natural na wala nga sa mga mapa nila.

Map of Ming Dynasty trade route. Sapul na sapul ang Marinduque.

May mas nauna pang kontak

Ayon din sa ibang panulat ng mga Intsik, noong 7th at 10th century daw ay nakipag-ugnayan na ang mga sinaunang Filipino sa China panahon pa ng Tang Dynasty, 700 taon bago ang Yuan. May mga tala din sila tulad ng “Chu Fan Chi” ni Chau Ju Kuo na naglalahad ng pagkatakot sa mga pandarambong ng mga Visayans na nakakapaglayag na nuon pa man sa malayong hilagang baybayin ng Fujian Province.

Kung nakarating ang mga mandaragat ng Yuan Dynasty sa Pilipinas, lalo na sa Marinduque kung saan tayo ay may mahalagang ebidensya nga ng pakikipagkalakal, maliwanag na alam nila na ang ating mga ninuno ay naroroon na’t namumuhay at pinupuntahan nila para lamang makipagkalakalan.

Maliwanag na ito rin ang naging laman ng kanilang mga mapang pangkalakalan kung saan makikitang sapul na sapul ang Marinduque sa kanilang ruta (tingnan ang image sa itaas).

Hindi maitatanggi kung ganon na ang Marinduque Celadon Jar baya ngani ang katangi-tanging katibayan na sumisimbulo sa kalakarang iyon at mahalagang bahagi ng usapang Bajo de Masinloc.

Bajo de Masinloc. Photo: Featuresdesk

References: Marinduque Celadon Jar, ang dineklarang National Cultural Treasure (Marinduque Rising); Mao-li-wu ang Marinduque ayon sa Tsina taong 1405 (Marinduque Rising); Dr. Jay L. Batongbacal, UP Institute for Maritime Affairs & Law of the Sea; Prehispanic source materials for the study of Philippine History, WH Scott; The Yuan Dynasty (1279–1368): Mongol China History; Ming Dynasty (Wikipedia); Porselana Ng Mga Taginting (Ang pagdalaw ng mga Pilipino, ayon sa Ta Min Hui Tien, ‘Great Ming compendium of Laws’)

Today this photo appears in the news.
In this March 2014 photo, a Chinese boat can be seen scraping coral reef and giant clams
inside Scarborough Shoal (Bajo de Masinloc). (File photo from Philippine Daily Inquirer)

Next House Speaker must help PRRD forward legislative agenda

The next speaker of the House of Representatives must take the lead in supporting the legislative agenda of President Rodrigo Duterte in the next three years to ensure the success of the administration’s programs for the Filipino people, Marinduque Rep. Lord Allan Velasco said.

“Leadership is important, but it’s equally important that the next speaker is free from political ambition to ensure that all the priority legislation of the President is successful,” Velasco said.

The lawmaker from Marinduque lamented how some of the government’s key legislation have been pushed back because of intramurals in the bigger chamber, and sometimes with its counterparts in the Senate.

“We’ve had enough bickering in Congress,” Velasco said. “What Malacanang needs is a true ally in the House of Representatives that will help carry its agenda until the end.”

At this point, however, it is the task of every ally of the Chief Executive to ensure that all his candidates win in the May 13 mid-term elections.

“Any discussion on the speakership is premature,” Velasco said. “Dapat manalo muna ang lahat o karamihan ng alyado ng Pangulo para masiguro na solid ang suporta sa mga programa ng gobyerno.”

Discovered!: Naglahong kabayanan sa Marinduque at ang unang Jesuit martyr sa Pilipinas

Detalye ng mapa ng Marinduque ni Murillo Velarde mula sa kanyang mapa ng 'Philipinas', 1734

Isang malaking palaisipan talaga para sa sino mang kahit papaano ay nahirati sa mga usaping pangkasaysayan dito sa ating bukod-tanging islang Marinduque na mabatid ang ganito. Noong panahon pala ng mga Kastila ay may isang munting kabayanang naisulat sa lumang kasaysayan subalit ito ay napaglimutan na.

Sa pangkasaysayang aklat, The Philippine Islands, 1493-1898, Volume XLIV, 1700-1736 (Blair & Robertson) ay nabanggit ang lugar na ito, gayun din sa Historia de la provincial de Philipinas de la Compania de Jesus (Pedro Murillo Velarde). 

Sa maraming lumang panulat namang may kinalaman sa geography ay naisama na rin ito. May mga maiikling pagtukoy sa nasabing lugar ang mababasa sa A New Universal Gazetteer: Or Geographical Dictionary (Jedidiah Morse, Richard Cary Morse), Memorias sobre las Observaciones astronomicas, Vol. 2 (Josef Espinosa y Tello), The Nautical Magazine and Naval Chronicle for 1869, at iba pa.

Sa mga sinaunang imperpektong mapa man ay hindi rin ito nakaligtaang ipakita ang ngayo'y di na natin kilalang lugar pero talagang markado noon. Pangunahin ang itinuturing na ‘Mother of Philippine Maps’, ang Mapa de las Yslas Philipinas ni Pedro Murillo Velarde at ang marami pang sumunod pa sa naumpisahan ni Velarde.

Old Map ng Marinduque ni Vandermaelen. Di nakaligtaan ang 'P. Mahanguin'

Unti-unti namang mabibigyan ng liwanag kung nasaan sa mundo ang kabayanang ito sa pamamagitan ng grid coordinates bagamat iba-iba pa rin ang nasusulat. May mga kadahilanan naman. Mabibigyan lamang tayo ng ideya kung saang banda ito pero di naman magkatugma ang mga pini-pinpoint nila. By design kaya?

Ang Manila-Acapulco trade route ay tila kailangang humalik
muna sa southern Marinduque.

Una kong nabasa ang tungkol sa Mahanguin sa The Philippine Islands, 1493-1898, Volume XLIV, 1700-1736. Bagamat napakaikli ng nabanggit tungkol dito:

[Fol. 22:] The island of Malindig--named thus on account of a high mountain that is in it, and which the Spaniards call Marinduque—is more than forty leguas from Manila, extends north and south, and is in the course which is taken by the galleons on the Nueva España trade-route… and in the year 1622 this island was transferred to the Society by his illustrious Lordship Don Fray Miguel Garzia Serrano, the archbishop of Manila… and desirous that his sheep should have the spiritual nourishment that is necessary for their souls--for it was exceedingly difficult for him always to find a secular priest to station there, on account of the distance from Manila…

The Society gladly overcame these difficulties for the sake of the spiritual fruit which could be gathered among those Indians; and our ministers, applying themselves to the cultivation [of that field], went about among those rugged mountains--from which they brought out some heathens, and others who were Christians, but who were living like heathen, without any spiritual direction. They baptized the heathens and instructed the Christians; and, in order that the results might be permanent, Ours gradually settled them in villages which they formed; there are three of these, Bovac, Santa Cruz, and Gasan, and formerly there was a visita in Mahanguin.

“Formerly there was a visita in Mahanguin”. Di yata natin alam iyun kung saan sa Isla de Marinduque ito makikita.

Hindi na ngayon.

MAHANGUIN

Ang mapa ni Murillo Velardo ay nariyan lamang para sa mga interesado at makikita doon kaagad na napaka-prominente ng pagkasulat niya ng mga letra ng pangalang ‘Mahanguin’ sa isla Marinduque. Kahit kitang-kita ay tila di naman kailanman nabigyan ng kaukulang pansin ang bagay na ito sa kasalukuyang panahon.

Sa kung nasaan ito kung gustong puntahan, hindi naman pare-pareho ang pagsasalarawan ng mga may akda ng mga panulat. Higit sa lahat, ang pangalan ay tila matagal nang tinangay ng misteryosong hangin sa karimlan. Higit sa isang century na itong nabura sa mapa. At wala nang taga-Mahanguin na nakatatanda nito.

Southern Marinduque. Google map

Location

“Mahanguin, the S. extremity of the island of Marindugera (sic). Lon. 121(deg) 51’E. Lat. 13(deg)16’N.” (A New Universal Gazetteer: Or Geographical Dictionary by Jedidiah Morse, Richard Cary Morse)'

Sa Memorias sobre las Observaciones astronomicas, Vol. 2 (Josef Espinosa y Tello) naman ay nakatala:

Isla MarinduqueExtremo N ……………………..........13 45 00 128 6 30

Idem S. o punta Mahanguin……..............13 7 00   128 21 30

Pansinin na may idinagdag naman na ‘punta’ kadikit ng ‘Mahanguin’. Punta, point, tip, dulo.

Sa isang panulat naman ay 'Port Mahanguin' (port, harbor, pier, daungan) ang binabanggit. Kaya may daungan din dun para sa mga barko:

Maranduque (sic) is a large island with a very lofty peak on its southern extremity, which is barren, rugged, and rocky, to the waters’ edge, - a detached rock south of it... The Vineges are three small islands westward of Port Mahanguin, they stand much further from the land than as marked on the chart.  (The Nautical Magazine and Naval Chronicle for 1869, a Journal of Papers on Subjects).

(German) Asia, Sammlung von Denkschriften in Beziehung auf die Geo-und Hydrographie dieses Erdtheils (Heinrich Karl W. Berghaus). May sariling detalye tungkol sa Punta Mahanguin at southern Marinduque.

Alalahanin na hindi pa perpekto ang kanilang mga mapa noon. Ganun pa man, culturally important ang mga ito, kapareho rin ng ibang panulat na walang mapa, pero may mga nakatalang detalye.

Ang Tres Reyes Islands halimbawa sa ilang panulat ay tinawag na 'The Vineges'. Ito raw tatlong pulo ay nasa bandang kanluran daw ito ng daungang Mahanguin. Kung pagsasama-samahin naman natin ang mga datos, ikumpara sa isat-isa, ang Mahanguin na nasa southern extremity ay napupunta minsan sa kaliwa, gitna at minsan ay sa gawing kanan ng mapa. Pero magkatugma lahat na ito ay nasa southern Marinduque. (Tulad ng makikita sa mga mapa dito).

1734. Detail of Murillo Velarde map with Mahanguin,
also called 'The Holy Grail of Philippine Cartography'

1744. May pagbabago. Maaari ring mas nauna ito. Another Murillo Velarde map. 

1760. Map with Mahanguin, 

Carte Hydrographique & Chorographique des Isles Philippines

1899. Map of US Coast and Geological Survey.
Napalitan na ang ilang mga pangalan. Tuluyang nawala ang Mahanguin.

1903 (US). Rand McNally map. Mahanguin no more

Ganito naman ang nakasaaad sa isa pa at may kakaiba: 
“S. Cape Mahanguin” naman:

“S. Cape Mahanguin, S. extremity of the island of Marindugera (sic), Lon. 121.51. E. Lat. 13.16.N.” (Geographical Dictionary, Or Universal Gazetteer: Ancient and Modern (Joseph Emerson Worcester, Flagg and Gould, 1817)

Cape: In geography, a cape is a headland or a promontory of large size extending into a body of water, usually the sea. A cape usually represents a marked change in trend of the coastline which makes them prone to natural forms of erosion, mainly tidal actions.

Lumang kabayanan ng Mahanguin

Hindi naman nalalayo ang aktuwal na geography ng southern Marinduque sa depinisyon ng ‘cape’. Di baga’t sa katimugang Marinduque nakahimlay ang matarik na Mt. Malindig at ang malawak na ibabang bahagi nito pa-dagat ang sumasakop sa mga baybayin ng mga kilala natin ngayon bilang mga barangay Tungib-Lipata hanggang Dampulan at katabi pang lugar; na may mga bangin, paliko-liko at hindi pare-pareho ang taas at mayroon ding malalawak na bahagi sa ibaba na parang dila patungong dagat. May mahabang bahagi rin ng naglalakihang mga batong tiyak na ibinuga at gumulong mula sa sumabog na Bulkang Malindig. Walang nakatalang kasaysayan kung kailan ito naganap.

Mahanguin: Southern extremity of the island of Marinduque

Kaya’t ang kalawakan at kahabaan ng southern Marinduque ang tinatawag nila noong Mahanguin. At sa patunay ng mga naninirahan, mahangin talaga sa kanila, baka pwede pa ngang subukan ang wind power.

Alalahanin din na lumitaw ang Mahanguin sa panahon ng Manila-Acapulco Trade tulad ng nabanggit sa itaas. Doon mismo sa parteng iyon ang daanan o ruta ng lahat ng mga galleon na bumibiyahe noon. Pinakamalapit na bahagi pa ito ng Marinduque na kanilang madaraanan sa paglalayag o makikita o daungan marahil kung kinakailangan.

Ano naman kaya ang mga naganap sa Mahanguin? Sino kaya ang mga pari at mga personalidad na nagkaroon ng kaugnayan sa lugar na ito?

Ang paring gumawa ng ‘ina ng lahat ng mga mapa ng Pilipinas’ ang siya ring sumulat ng Historia de la provincial de Philipinas de la Compania de Jesus, si Padre Pedro Murillo Velarde kung saan nabanggit din niya ang Mahanguin. Mauunawaan natin tuloy kung bakit prominente ang palaisipang lugar sa kanyang mapa. Marami siyang nalalaman.

Panulat pa rin ni Murillo Velarde

Isinulat ni Murillo Velarde sa kanyang wika (sa Historia de la provincial de Philipinas de la Compania de Jesus, Pedro Murillo Velarde):

Por esto D. Fr. Miguel Garzia Serrano Arzobispo de Manila, lo llevo a la visita de su Arzobipo, y trestificaba, su talent,su zelo, y su infatigable aplicacion al Confesonario: fue Ministro en Maragondong, y en Marinduque, donde fucedio ai venerable Martyr Juan de las Misas, hizo Misiones en Bondoc, y en Mindoro con gran provecho de los Gentiles, y Christianos, en que padecio grandes incomodidades. Era tan humilde, y amigo de trabajar, que siendo estudiante Theologo, iba varias vezes a ayudar a la Cozina, y a amasar el pan, y otros oficios humildes.

Sa tulong muna ng imperpekto ring Google Translate ay subukan nating isalin ang nakasulat. Iyon ang kaagad mababasa kasunod nito. Baka sakaling matulungan naman tayo bukas-bukas ng sino mang may magandang loob na pari sa ating bayan, mahusay sila sa 'habla Espanol tambien', para maituwid at maitama ng husto ang pagsasalin para sa ganap na unawa.

(For this reason, Fr. Miguel Garzia Serrano, Archbishop of Manila, took him for a visit to his Archbishop, and testified to his talent, his zeal, and his tireless commitment to the Confessional: he was Minister in Maragondong, and in Marinduque where he went, Venerable Martyr Juan de las Misas, did Missions in Bondoc, and in Mindoro with great benefit of the Gentiles, and Christians, in which he suffered great discomforts. He was so humble, and a friend to work with, that being a Theology student, he went several times to help in the kitchen, and to knead the bread, and other humble trades).

Serrano, Misas, Gentiles, Christians

Ituloy natin:

Siendo Ministro en Maragondong, ayudaba a la obra, cargando la piedra, y trabajando con los Indios: se semeraba en la pobreza, en la obediencia, y en la caridad, de que dio varios exemplos:

Estando en Mahanguin, un furioso baguio derribo la Casa, en que vivia el Padre, pasose a otra de un Indio, derribola tambien, conque se quedo en la calle, donde lecogio toda la inclemencia, frio, y agua del baguio, que penetrandole hasta los huesos, le rindio enteramente. Hizo, que de llebasen a la Cabezera, donde tuvo el del Consuelo de no aver Padre, que le diese los Sacramentos: pero Dios por medio de una rara casualidad, de pasar por alli un Clerigo de Zebu, dispuso, que los Ecibiese, y sosiego. Y aun se solpecho, que un Indio le avia dado veneno, irritado, porque el Padre solicitaba el bien de su alma.

Mahanguin binagyo pala, nagiba ang bahay ni Misas at iba pang mga bahay hanggang tila naging basang sisiw at ang lamig ay tagos sa buto ng pobreng padre.

(When he was Minister in Maragondong, he helped with the work, carrying the stone, and working with the Indians: he was semantic in poverty, in obedience, and in charity, of which he gave several examples:

Being in Mahanguin, a furious typhoon demolished the House, in which the Father lived, went to another of an Indian, but it was knocked down as well, so he stayed in the street, where he caught all the inclemency, cold, and rain of the bagyo, which penetrated him up to the bones, he entirely surrendered. He made them go to the Cabezera, where he had the Consolation of no Father (?), to give him the Sacraments: but God by means of a rare chance, to pass through there a Clerigo of Zebu, arranged…. And I still shudder, that an Indian gave him poison, irritated, because the Father requested what is good for his soul (?)

Tila ang dating ay nilason ang kawawang padre base sa nakasulat dito ng kanya pang kakampi? Maliliwanagan din natin. Pero sa unang bahagi ng panulat ni Murillo ay tinawag niyang ‘venerable martyr’ si Padre Juan de las Misas. May isa pang salaysay tungkol sa isa pang kalunos-lunos na kaganapan at dito po ay maliwanag na binawian ng buhay ang banal na padre sa isang marahas at madugong pangyayari.

Maikling kasaysayan ni Juan de las Misas.
Si Murillo Velarde pa rin ang source. Mababasa sa 

Diccionario histórico de la Compañía de Jesús: Infante de Santiago-Piatkiewicz

By Charles E. O'Neill

Ganito ang nakasaad tungkol kay Misas:

MISAS, Juan de las. Misionero, victim de la violencia.

N. 1593, Mexico; m. 4/17 octubre 1625, en el mar, cerca de Mindoro, Filipinas.

E. 18 mayo 1609, Manila, Filipinas; o antes de 1620.

Estudio en el colegio San Jose antes de entrar en el noviciado San Pedro de Manila. Por su mala salud, no pudo dares de lleno a los estudios, y por el momento fue enviado a la residencia de Antipolo. A los sietemeses mejoro lo suficente como para acabar la teologia y ordenarse, aunque sin tener nuna Buena salud. Dominaba el tagalo y su genio affable le ganaba la voluntad de la gente. En 1620, trabajaba en la mission de Naujan, en Mindoro. A la vuelta de predicar a los tagalos de la isla de Marinduque en la fiesta de san Francisco, una nave de camucones de las islas cercanas a Borneo se les acerco a su barca. Estos, al enterarse de que habia un sacerdote a bordo, dispararon contra ellos y mataron a M. Despues, se apoderaron de embarcacion y se Ensenaron con el cadaver y lo decapitaron. Ademas, atacaron los pueblos costeros, matando a muchos, y profanando Iglesias y ornamentos liturgicos.

Pagsasalin sa English:

MISAS, Juan de las. Missionary, victim of violence

Born in 1593, Mexico; Died 4/17 October 1625, at sea, near Mindoro, Philippines. (32 years old)

Arrived May 18, 1609, Manila, Philippines; or before 1620.

Studied at the San Jose school before entering the San Pedro de Manila as a novitiate. Due to his bad health, he could not give full time to the studies, and for the moment he was sent to a residence in Antipolo. After seven months of sufficient improvement, he went on to finish the theology and was ordained, although without having any good health. He was proficient in the Tagalog and his affable genius won the goodwill of the people. In 1620, he worked at the mission of Naujan, in Mindoro. 

Upon returning from preaching to the Tagalogs of the island of Marinduque on the feast of St. Francis, a ship of Camucones from the islands near Borneo approached their boat. When they heard that there was a priest on board, they fired on them and killed Misas. Afterwards, they seized the boat and went to the corpse and beheaded him. In addition, they attacked the coastal towns, killing many, and desecrating churches and liturgical ornaments.

Beheading of Longhino

Pinaslang ng mga Camucones ang mabuting pari at pinugutan ng ulo na parang si Longhino. Inatake rin ang iba pang mga kabayanan sa tabi ng dagat, marami pa ang napaslang at winasak pa ang mga simbahan at mga ornamentong pang-misa.

400 years na ang nakaraan, pero hindi pa rin naman nawala sa ibang lugar sa loob at labas ng Pilipinas ang ganoong uri ng karahasan.

Mula sa History of the Jesuits in the Philippines III A Brief Sketch (Thomas B. Cannon, SJ):

“MARINDUQUE MARTYR. On Oct. 4th 1625, Fr. Juan de las Misas, a Mexican, was martyred in Marinduque by Moros from the south. He had studied at San Jose.”

Karamihan sa mga paring Kastila noon ay talagang sa Mexico pa nanggaling na nasa ilalim din ng pananakop ng Espanya. Kamakailan lamang ay iginiit ng gobyerno ng Mexico na humingi ng paumanhin ang Espanya sa mga karahasan at pagyurak ng dangal na ginawa sa kanilang mga katutubo/lumad ng panahong nagdaan. Sa pagkakataong ito ay isang Kastila naman ang nabiktima ng mga tulisang dagat mula sa timog (Camucones ang tawag sa kanila).

Unang martir sa Pilipinas na paring Jesuita!

Tanong ngayon: Dahil naganap ito sa mga unang taon ng kanilang misyon para palaganapin ang Kristianismo, si Juan de las Misas kaya o “John of the Masses” ang pinakaunang  martir na paring Jesuita sa Pilipinas?

Iyon ang maliwanag at positibong nakasaad sa sumusunod. (Nasa footnote* ang translation):

“Hubo martires en las Islas Visayas y en la de Moros. En aquellas fue el primero el mejicano padre Juan de las Misas (+ Marinduque, 1624); le siguio el calaritato Juan Domingo Aressu (+ Cabalian 1645); el ano 1649 hallaron la muerte en la isla de Samar el siciliano Vicenzo Damiani y al aragones Miguel Ponce. El ultimo martir jesuita de los visayas fue el catalan Esteban Jaume (castellanizado en Jayme), asesinado en la isla de Negros en 1659.” 

Paano na ngayon?

Napakalayo na ng narating ng pananampalataya ng mga Marinduqueno sa isla mula ng itinatag ang unang ‘visita’ noong 1580, isinuko ng mga Franciscans ang pamamahala sa isla kay Archbishop Miguel Garcia Serrano 1613, at ipagkatiwala naman sa Society of Jesus ang isla noong 1621.  

Kahit pa napaglimutan na ang visita sa Mahanguin, gayun din sa alaala ng mga sinapit ng unang martyr na Jesuita sa bansa, si Juan de las Misas, 1625, sa kamay ng mga pirata sa karagatan, mahalagang maalala ito bilang bahagi pa rin ng ating makulay na kasaysayan at pananampalataya. 

Kung marami pang mga manuskritong nabaon na rin sa mga aklatan pero makakalap pa, baka may sapat na batayan para mas kilalanin si Misas, (sa pamamagitan ng pilgrimage ng mga mananampalataya o pilgims mula sa kanila tulad ng kay Padre Diego de Saura na gusto nilang gawing santo pero di naman naging martir, historical marker o monumento bilang permanenteng alaala). 

Tuloy baka magmilagro pa ang kapuri-puring si Padre Juan kapag may humiling.

Ang lokasyon ng Mahanguin ang isa sa, kung hindi man ito na ang pinaka-magandang tanawin sa ating lalawigan. Naroon ito sa paanan mismo ng maalamat na Mt. Malindig. Nadayo na sa huling dalawang dekada ng libo-libong turista mula sa ibat-ibang panig ng mundo kahit pa ito ay tinaguriang “off the beaten track” pa noong mid 90s hanggang sumapit ang bagong siglo.

Ngayon naman ay kongkreto na ang mahabang daan, di na mapanganib tulad ng dati. Unti-unti na naman itong pinupuntahan bilang pasyalan kahit pa sarado na ang isang dating sikat na resort doon.

Ano pa kaya ang makikita sa kabayanang ito maliban sa magaganda at kakaibang mga tanawin? May mga labi pa kaya ng kahapon na natitira pa at matatagpuan saan mang sulok nito? Sa aking ginawang pagpasyal noong nakaraang linggo, may nakalap akong mga kwento na tila doon ang pinupuntahan. Hindi ako nagkaroon ng pagkakataong mag-explore dahil kumagat na ang dilim.

Part of Mahanguin. Southern coast below. Photo: TravelingUp

Baka sakaling maging hamon naman ito sa mga mananaliksik, mahiligin sa kwento ng nakalipas, mga mag-aaral, mga mananampalataya, mga explorers, mga manlilikha at mga tagapagtaguyod ng turismo at ating kalikasan.

Kayat makakabuting ikaw naman!

(*"There were martyrs in the Visayas Islands and in the Moors. Among those was the first Mexican father Juan de las Misas (+ Marinduque, 1624); he was followed by the calaritato Juan Domingo Aressu (+ Cabalian 1645); In 1649 the Sicilian Vicenzo Damiani and the Aragonese Miguel Ponce were killed on the island of Samar. The last Jesuit martyr of the Visayas was the Catalan Esteban Jaume (Castilianized in Jayme), murdered on the island of Negros in 1659.")